Du khách thập phương trẩy hội Đền Và.

Trong không gian hùng vĩ, thơ mộng với những núi đồi sông suối quanh quất, xinh tươi, đền Và hiện ra như một công trình kiến trúc thâm nghiêm và hòa quyện với rừng lim già tỏa bóng rợp quanh năm. Đền Và thuộc phường Trung Hưng, thị xã Sơn Tây là một trong bốn cung thờ Thần Núi Ba Vì - Tản Viên Sơn Thánh, Đệ Nhất Phúc Thần trong Tứ bất tử của tâm thức dân gian Việt Nam, đây cũng là một trong hàng trăm di tích thờ cúng Ngài.

Đông vui nhất vẫn là lễ rước Ngai Thánh đi trong đêm vào khoảng 2 - 3h sáng. Từ đền Và, đám rước đi qua cầu Cộng rồi vào Thị xã (tới trước cửa UBND Thị xã thường quay kiệu đến vài chục phút), ra bến sông rồi xuống thuyền qua sông Hồng sang đền Ngự Dội thuộc tỉnh Vĩnh Phúc, là nơi thờ vọng ngài. Dân hai bên đường bày hương án dâng hương hoa lễ vật cầu phúc. Trước đây, nhà ai có trẻ con hay ốm vặt hoặc không "hay ăn chóng lớn" thì bế đứa trẻ cho chui qua dưới kiệu để lấy khước, nhưng hiện nay thì trẻ, già, gái, trai đều chen nhau chui kiệu cầu Thánh ban phước lành. Việc chui kiệu cũng đã trở thành tục lệ tốt đẹp trong lễ hội Đền Và bao năm nay.

Khi đám rước qua sông, hàng vài chục chiếc thuyền lớn được cột với nhau và trải tre vầu phẳng phiu để ngự hàng chục chiếc kiệu văn, kiệu ngai, kiệu nước, kiệu lồng mũ, kiệu Tam vị đức Thánh … và những người hành lễ. Người chèo thuyền chở ngai Thánh Tản sang sông reo hò, khua chiêng, gõ trống và ca hát làm náo động cả một khúc sông rộng. Tiếng cười nói hân hoan lan toả làm nức lòng hàng vạn người theo hầu Thánh Tản sang sông. Sang đến bờ sông, Thánh Tản vào ngự tại đình Ngự Dội làm lễ Mộc Dục và lễ Tiến Đốn. Theo truyền thống, việc trở lại bờ hữu phải chờ khi cờ hiệu báo đổi hướng gió, thường là đến khi hoàng hôn dần buông, đám rước mới lên đường về lại đền Và ... Mênh mông đèn đuốc rực sáng trên hàng dặm dài của sông Hồng soi đường cho đám rước. Ra đến giữa sông, hiu hiu gió mát trăng rằm, có khi kiệu Thánh dùng dằng mãi ở giữa sông chưa về ...

Nét mới trong mùa lễ hội năm nay, Đền Và đã được tu sửa, tôn tạo khang trang, sạch đẹp. Bên cạnh đó, nhiều hạng mục công trình, các tuyến đường giao thông cũng được nâng cấp, đảm bảo an toàn cho du khách trẩy hội. Cùng với việc tăng cường cơ sở vật chất, quảng bá, giới thiệu di tích, công tác an ninh trật tự, ATGT, vệ sinh môi trường, VSATTP đã được UBND phường và Ban tổ chức lễ hội đặc biệt quan tâm. Để tránh những hiện tượng tiêu cực thường xảy ra trong lễ hội, lực lượng chức năng đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, kiên quyết xử lý những tệ nạn "ăn theo" lễ hội, như cờ bạc, ép giá, mê tín dị đoan...

Lễ hội Đền Và gắn với các thiết chế tín ngưỡng tôn giáo được dân gian thờ phụng, tôn vinh. Đó cũng chính là nơi nuôi dưỡng tâm hồn mỗi người, đưa chúng ta về với những gì trong sáng, tốt đẹp nhất của dân tộc. Đó là nơi hội tụ sức mạnh cộng đồng và gửi gắm khát vọng về hòa bình, no ấm của người dân xứ Đoài trong suốt dọc dài lịch sử./.