Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa - lịch sử

Sơn Tây xưa là một trong “tứ trấn”, nằm ở phía Tây kinh thành Thăng Long, còn gọi là trấn Đoài với vị thế đã từng là thủ phủ xứ Đoài, là đô thị cổ được hình thành từ thế kỷ XV. Sơn Tây được mệnh danh là vùng đất “địa linh nhân kiệt”, “đất hai vua”, có bề dày lịch sử - văn hóa đặc sắc được bồi đắp qua hàng nghìn năm văn hiến của dân tộc. Ngày nay, Sơn Tây là một đô thị của Thủ đô Hà Nội. Văn hóa xứ Đoài được hòa quyện và cộng hưởng cùng các giá trị văn hiến ngàn năm của Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội.

Thành cổ Sơn Tây - thành trì đá ong độc nhất Việt Nam

Sơn Tây tự hào có gần 400 di tích lịch sử - văn hóa, trong đó có 19 di tích và 01 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia và nhiều di sản cấp tỉnh, tiêu biểu như: Đền Và, chùa Mía, đền Phùng Hưng, đền và lăng Ngô Quyền, đình Mông Phụ, đình Thanh Vỵ, Văn Miếu Sơn Tây… Đặc biệt là Làng cổ ở Đường Lâm - ngôi làng duy nhất còn lưu giữ được nguyên vẹn cấu trúc và nếp sinh hoạt, phong tục, tập quán điển hình của một làng Việt cổ thuộc vùng trung du Bắc bộ, một “bảo tàng sống” của nền văn minh nông nghiệp lúa nước vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng. Làng cổ ở Đường Lâm được biết đến với những cái tên rất thuần việt, như: “Làng Việt cổ”, “Làng cổ đá ong”..., được xếp hạng “Di tích kiến trúc - nghệ thuật cấp quốc gia”, lưu giữ gần 100 ngôi nhà cổ có niên đại hơn 100 năm. Làng cổ ở Đường Lâm không chỉ là tài sản vật chất, tinh thần của thị xã Sơn Tây, mà còn là di sản vô giá của nhân dân Thủ đô và cả nước.

Thành cổ Sơn Tây - một trong “Tứ trấn thành” bảo vệ kinh thành Thăng Long, là tòa thành đá ong duy nhất ở Việt Nam với kiến trúc nghệ thuật quân sự độc đáo. Từ ngày 30/4/2022, hoạt động của tuyến phố đi bộ Thành cổ Sơn Tây với tổng chiều dài 820m, tổng diện tích sử dụng 34.550m2 đã góp phần phát huy tiềm năng, giá trị của di tích Thành cổ Sơn Tây. Hoạt động tại phố đi bộ thúc đẩy phát triển thương mại, dịch vụ, du lịch của thị xã, tạo ra không gian sinh hoạt văn hóa cộng đồng xung quanh tòa Thành cổ 200 năm tuổi uy nghi, cổ kính, đáp ứng nhu cầu thưởng thức, giao lưu, sáng tạo văn hóa, vui chơi, giải trí, mua sắm, khám phá ẩm thực của Nhân dân địa phương và khách du lịch, vừa góp phần đẩy mạnh tăng trưởng kinh tế - xã hội của thị xã, vừa bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hoá xứ Đoài. Để thu hút được lượng lớn khách tham quan, trải nghiệm tại tuyến phố đi bộ, không chỉ đối với người dân Thủ đô mà thu hút rất đông người dân từ tỉnh Vĩnh Phúc, Phú Thọ đến trải nghiệm hằng tuần, thị xã đã tổ chức hằng trăm buổi biểu diễn, các sự kiện văn hóa, nghệ thuật, thể dục, thể thao tại 8 điểm sân khấu chính và các khu vực xung quanh. Tại đây cũng diễn ra các hoạt động văn hóa dân gian như: Nặn tò he, trò chơi dân gian, viết thư pháp, vẽ truyền thần, bóng bay nghệ thuật...

Ngoài ra, Sơn Tây còn có Làng văn hóa các dân tộc Việt Nam, sân golf đạt tiêu chuẩn quốc tế Đồng Mô, khu du lịch sinh thái hồ Đồng Mô, hồ Xuân Khanh, cùng hệ thống hồ điều hòa, trục đường thủy sông Hồng, cảnh quan và hệ sinh thái thiên nhiên mang đặc trưng của vùng đồi gò bán sơn địa... là tiềm năng to lớn để phát triển du lịch sinh thái, nghỉ dưỡng và trải nghiệm.

Du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn, chủ lực với khẩu hiệu “Về Sơn Tây, về miền di sản”

Theo Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Quy hoạch chung thị xã Sơn Tây đến năm 2030, thị xã Sơn Tây sẽ là một trong năm đô thị vệ tinh của Thủ đô có tính chất là đô thị văn hóa - lịch sử và du lịch, nghỉ dưỡng. Quán triệt và cụ thể hóa Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, kết luận của đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc: “Văn hóa là hồn cốt của dân tộc. Văn hóa còn thì dân tộc còn...”; Chương trình số 06-CTr/TU ngày 17/3/2021 về “Phát triển văn hóa, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng người Hà Nội thanh lịch văn minh giai đoạn 2021-2025”, Nghị quyết số 09-NQ/TU ngày 22/02/2022 về "Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045" của Thành ủy Hà Nội…, thị xã Sơn Tây quyết tâm giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa, lịch sử với tư duy: Lấy văn hóa làm nền tảng và tài nguyên để phát triển, du lịch là ngành kinh tế mũi nhọn, chủ lực.

Sân Golf Đồng Mô - một trong những sân golf có cảnh quan đẹp nhất Đông Nam Á

Thị xã đang hình thành, phát triển 4 khu du lịch chính: Khu du lịch Đồng Mô (du lịch sinh thái kết hợp vui chơi, thể thao, giải trí, nghỉ dưỡng); khu trung tâm thị xã - Thành cổ - đền Và - Đường Lâm (đưa du khách đến với di tích lịch sử, văn hóa, kiến trúc, tín ngưỡng); khu du lịch Xuân Khanh (nơi vui chơi, giải trí, nghỉ ngơi, du lịch sinh thái) và “Làng du lịch homestay” xã Cổ Đông với hằng trăm mô hình homestay đang thu hút khách từ trung tâm Hà Nội lên nghỉ dưỡng cuối tuần. Hệ thống khách sạn, nhà nghỉ, nhà hàng ăn uống, cơ sở sản xuất sản phẩm phục vụ khách du lịch ngày càng phát triển. Hiện nay, trên địa bàn thị xã có hơn 100 cơ sở kinh doanh lưu trú, nghỉ dưỡng và nhiều mô hình homestay, trên 550 nhà hàng, hộ kinh doanh dịch vụ ăn uống phục vụ khách du lịch và 1 làng nghề đã được công nhận là làng nghề Bánh tẻ Phú Nhi. Riêng địa bàn xã Đường Lâm có khoảng 150 hộ dân tại tại khu vực di tích làm dịch vụ du lịch, tạo các sản phẩm phục vụ du khách...

Nhằm đẩy mạnh phát triển du lịch bền vững gắn với phát triển kinh tế, thị xã đã chỉ đạo các cơ quan chức năng, địa phương khuyến khích các thành phần kinh tế, doanh nghiệp đầu tư phát triển các loại hình dịch vụ, du lịch; khai thác hiệu quả giá trị của di tích Làng cổ Đường Lâm, Thành cổ Sơn Tây, đền Và; triển khai một số dự án bảo tồn và phục hồi giống gà Mía, chè Cam Lâm, khoai lang, tương và các sản phẩm từ tương Đường Lâm, các loại bánh, kẹo truyền thống… để phục vụ khách du lịch; xây dựng thêm điểm trưng bày, giới thiệu và bán các sản phẩm OCOP nhằm góp phần thiết lập chuỗi cung ứng hàng hóa, tạo cơ hội kết nối doanh nghiệp và khách hàng ở mọi miền để tiêu thụ sản phẩm nông sản, đặc sản của địa phương. Cùng với đó, thị xã tiếp tục thực hiện nghiêm những biện pháp phòng chống dịch Covid-19, bảo đảm an toàn tại các nơi có hoạt động du lịch; giữ gìn môi trường du lịch xanh, sạch, đẹp, an toàn và xây dựng điểm đến du lịch Sơn Tây với slogan “Về Sơn Tây, về miền di sản”.

Tính từ đầu năm đến nay, tổng thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn thị xã đạt 259,684 tỷ đồng, bằng 119,4% so với cùng kỳ năm 2021; tổng thu ngân sách thị xã, xã phường ước thực hiện 903,109 tỷ đồng, đạt 66,8% dự toán giao; giá trị sản xuất các ngành thương mại - dịch vụ thực hiện 2.930 tỷ đồng, tăng 6,3% so với cùng kỳ năm trước... Nhìn chung ngành thương mại - dịch vụ tăng trưởng ổn định, du lịch Sơn Tây cũng đã thu hút hơn 5 vạn khách tham quan tại Làng cổ ở Đường Lâm, các khu di tích và Thành cổ Sơn Tây. Số lượng người dân và du khách tham gia các hoạt động tại không gian phố đi bộ Thành cổ Sơn Tây ngày càng đông, từ 10.000-15.000 lượt khách/tuần; lượng khách quốc tế đến với thị xã hơn 5.700 lượt người...

Phố đi bộ Sơn Tây thu hút hàng vạn lượt khách/tuần

Với quyết tâm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, khơi dậy tiềm năng văn hóa, phát triển du lịch bền vững, đóng góp vào sự phát triển chung của Thủ đô, Thị ủy – HĐND - UBND thị xã tiếp tục quán triệt, khơi dậy trong cán bộ, đảng viên, Nhân dân khát vọng xây dựng thị xã Sơn Tây trở thành một cực tăng trưởng phía Tây Bắc, một trung tâm lớn về du lịch văn hóa của Thủ đô; lấy các giá trị văn hóa là nguồn động lực nội sinh quan trọng nhất để phát triển nhanh và bền vững, con người Sơn Tây là trung tâm gìn giữ và lan tỏa các giá trị văn hóa,  xứng danh là vùng “đất hai vua”, địa linh nhân kiệt. Để phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế, thị xã chú trọng phát triển các ngành kinh tế gắn với du lịch sinh thái, du lịch văn hóa tâm linh; phát huy giá trị các di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn gắn với phát triển du lịch, dịch vụ; xây dựng, kết nối các tour tuyến, tăng cường công tác quảng bá, xây dựng điểm đến du lịch văn minh, thân thiện; phát huy hiệu quả tiềm năng giá trị quần thể di tích lịch sử - văn hoá Làng cổ ở Đường Lâm, đền Và, Thành cổ Sơn Tây, Văn Miếu, Làng Văn hóa du lịch các dân tộc Việt Nam... nhằm khai thác, mở rộng nguồn thu cho ngân sách.

Phát huy truyền thống hào hùng của vùng đất "địa linh, nhân kiệt", truyền thống cách mạng kiên cường của người Sơn Tây qua các cuộc kháng chiến trường kỳ chống giặc ngoại xâm, giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, đặc biệt là kỷ niệm, 68 năm Ngày Giải phóng thị xã Sơn Tây (03/8/1954 – 03/8/2022), cán bộ, nhân dân thị xã Sơn Tây tiếp tục đoàn kết, nỗ lực sáng tạo, quyết tâm đẩy mạnh tốc độ phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn, thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ, mục tiêu đã đề ra. Trước mắt, Sơn Tây tập trung quy hoạch phát triển kết cấu hạ tầng cho sản xuất, thương mại, dịch vụ như: Cụm công nghiệp, làng nghề, trung tâm thương mại vùng, hệ thống chợ...; tích cực tổ chức các sự kiện phát triển thương mại, du lịch; nghiên cứu, khai thác tiềm năng phát triển kinh tế đô thị, kinh tế đêm nhằm thúc đẩy phát triển du lịch; tận dụng tối đa cơ hội mới cho phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập và đời sống của nhân dân. Từ đó, tạo bước đột phá, sớm đưa thị xã Sơn Tây trở thành đô thị loại II, là trung tâm bảo tồn, phát triển văn hóa với những giá trị tiêu biểu của vùng đất Xứ Đoài; đồng thời bảo tồn, phát huy giá trị truyền thống, các di sản và bản sắc văn hóa “Sơn Tây - Xứ Đoài” gắn với phát triển kinh tế du lịch bền vững./.

Bí thư Thị ủy Sơn Tây Trần Anh Tuấn

Nguyễn Thị Thúy